4.2. Cele i zadania wychowania w duchu kawaleryjskim "Wychowanie to działalność społeczna, której przedmiotem jest osobnik, będący kandydatem na członka grupy, i której zadaniem, warunkującym faktyczne jej zamiary i metody, jest przygotowanie tego osobnika do stanowiska pełnego członka". Trud wychowania nie należy do łatwych jest jednak przejawem troski o rozwój człowieka. Istota ludzka nie może bowiem stać w miejscu. Autentyczne wychowanie to proces kształtowania człowieka do w pełni ludzkiego przeżywania wszystkich przejawów życia człowieka. Każde zatem wychowanie musi mieć swój cel i musi być oparte na spójnym systemie wartości. Wartości te stanowią pewnego rodzaju środki (narzędzia) osiągania celu wychowania. Jak się okazuje szczególnym polem walki o młodego człowieka jest właśnie system wartości. Szerzący się liberalizm próbuje wykorzystać aktualną sytuację młodego człowieka (brak realizmu, silne emocje, wpływ okresu dojrzewania, przesadny krytycyzm szczególnie wobec starszych) do swoistego rozmywania systemu wartości. W zamian tworzy się miraż łatwego życia i użycia, wolny od odpowiedzialności i obowiązków. System wartości zastępuje się swoiście rozumianym liberalizmem opartym na mgliście formułowanych pojęciach tolerancji, swobodzie wygłaszania opinii, nie narzucaniu swej woli itp. W takich warunkach brak kryteriów oceny ludzkich postaw, a takie wartości jak dobro, prawda, sprawiedliwość pozostają w sferze dalekich iluzji. Harmonijny rozwój osoby ludzkiej wymaga wzmocnienia procesu integracji osobowej, która przejawia się zdolnością do działania zgodnie z wybranym systemem wartości. Środowisko, w jakim człowiek wzrasta, wpływa na człowieka, na jego postawy i zachowanie. Działalność wychowawcza jest składnikiem społecznego istnienia człowieka. Wpływy wychowawcze mogą być zaplanowane, ukierunkowane na osiągnięcie konkretnego celu - mówimy wtedy o wychowaniu intencjonalnym, lub nieplanowane, którym nie przyświeca żaden cel (tych jest więcej) - mówimy wtedy o wychowaniu funkcjonalnym. Obie formy wychowania są ważne i, aby zmiany w psychice wychowanka były wartościowe i społecznie korzystne, muszą się wzajemnie uzupełniać. W sensie wychowania funkcjonalnego trzeba dbać o atmosferę, w jakiej dziecko wzrasta i odpowiednio kształtować środowisko. Wychowanie intencjonalne wymaga świadomego działania ze znajomością tego, co jest rzeczywiście potrzebne. Osobowość jednostki jest w znacznej mierze odzwierciedleniem stosunków społecznych. W otoczeniu społecznym pewną szczególną rolę odgrywa tzw. mała tradycja kawalerii, w postaci poezji i muzyki, utrwalona w pieśni, w rzeźbie itp. Odgrywa ona wielką rolę w kształtowaniu osobowości, wskazując na to, co w kawalerii najważniejsze. Wychowanie ma głównie dwa zasadnicze cele (funkcje): przygotowanie jednostki do podejmowania zadań w społeczeństwie i na jego rzecz (funkcja socjalizacyjna lub adaptacyjna); organizowanie takich warunków działania w środowisku rozwijającej się osoby, aby jej potencjał mógł się wyzwalać i realizować (funkcja emancypacyjna). Pierwszy z tych celów wiąże się z takim kształtowaniem postaw i systemu wartości, wyposażeniem w taką wiedzę i umiejętności, by osoba była gotowa do podjęcia zadań stawianych jej przez społeczeństwo (w tym również obywatelskich). Drugi z celów polega na stworzeniu rozwijającej się jednostce sprzyjających warunków, które będą pielęgnować jej indywidualność, odrębność, to, co dla niej specyficzne. Cele te pozostają w konflikcie, gdyż pierwszy z nich nastawiony jest na respektowanie interesu społecznego, drugi zaś - osobistego. Przewaga oddziaływań o funkcji socjalizacyjnej ogranicza możliwość rozwoju funkcji emancypacyjnej i odwrotnie. Osoba wychowywana do tego, by jak najlepiej służyć swojemu społeczeństwu, siłą rzeczy ogranicza swój rozwój osobowy. Zbytni nacisk na indywidualność w wychowaniu grozi zaś ukształtowaniem osób nie umiejących przystosować się do życia w środowisku. Relacje między tymi celami wychowania zmieniają się w ciągu życia jednostki. Prawidłowe środowisko wychowawcze to takie, w którym istnieje dynamiczna równowaga między obiema funkcjami wychowania, gdzie zaspokajane są zarówno potrzeby społeczne, jak i indywidualne. W zasadzie, jak można przyjąć za Bernsteinem, że jest to środowisko przede wszystkim nastawione na osoby i z otwartym systemem komunikacji. W wychowaniu zgodnie z duchem tradycji kawaleryjskiej bierze się pod uwagę obie funkcje wychowania, są one we względnej równowadze. Celem tego wychowania jest wpojenie wychowankowi wartości cennych z punktu widzenia społeczeństwa (braterstwo, poświęcenie, przyjaźń, itd.) przy jednoczesnym uwzględnieniu rozwoju indywidualności każdej osoby, kształtowaniu w niej poczucia wyjątkowości, odrębności.